[492] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย สมัยใด อริยสาวกตั้งใจ ใส่ใจ รวม
เข้าไว้ด้วยใจทั้งหมด เงี่ยโสตลงฟังธรรม สมัยนั้น นิวรณ์ ย่อมไม่มีแก่เธอ
โพชฌงค์ 7 ย่อมถึงความเจริญบริบูรณ์
จบอาวรณานีวรณสูตรที่ 7

อรรถกถาอาวรณานีวรณสูตร

พึงทราบวินิจฉัยในอาวรณานีวรณสูตรที่ 7.
บทว่า ปญฺญายทุพฺพลีกรณา ได้แก่ ทำให้อ่อนปัญญา. เพราะว่า
เมื่อมีนิวรณธรรมทั้งหลายเกิดขึ้นเนือง ๆ ปัญญาเมื่อเกิดขึ้นในระหว่าง ๆ เป็น
ปัญญาทราม อ่อน ไม่ฉลาด.
จบอรรถกถาอาวรณานีวรณสูตรที่ 7

8. นิวรณาวรณสูตร

นิวรณ์ 5 โพชฌงค์ 7

[493] ในสมัยนั้น นิวรณ์ 5 เป็นไฉน ย่อมไม่มีแก่เธอ คือ
กามฉันทนิวรณ์ ย่อมไม่มี พยาบาทนิวรณ์ . . . ถีนมิทธนิวรณ์ . . . อุทธัจจ-
กุกกุจจนิวรณ์ . . . วิจิกิจฉานิวรณ์ ย่อมไม่มี ในสมัยนั้น นิวรณ์ 5 ย่อมไม่มี
แก่เธอ.
[494] ในสมัยนั้น โพชฌงค์ 7 เป็นไฉน ย่อมถึงความเจริญ
บริบูรณ์ คือ สติสัมโพชฌงค์ ย่อมถึงความเจริญบริบูรณ์ ฯลฯ อุเบกขา

สัมโพชฌงค์ ย่อมถึงความเจริญบริบูรณ์ โพชฌงค์ 7 เหล่านี้ ย่อมถึงความ
เจริญบริบูรณ์.
[495] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย สมัยใด อริยสาวกตั้งใจ ใส่ใจ รวม
ไว้ด้วยใจทั้งหมด เงี่ยโสตลงฟังธรรม สมัยนั้น นิวรณ์ 5 ย่อมไม่มีแก่เธอ
โพชฌงค์ 7 เหล่านี้ ย่อมถึงความเจริญบริบูรณ์.
จบนีวรณาวรณสูตรที่ 8

อรรถกถานีวรณาวรณสูตร

พึงทราบวินิจฉัยในนีวรณาวรณสูตรที่ 8.
บทว่า ปญฺจสฺส นีวรณา ตสฺสึ สมเย น โหนฺติ สตฺต
โพชฺฌงฺคา ตสฺมึ สมเย ภาวนาปาริปูรึ คจฺฉนฺติ ความว่า นิวรณ์
5 อย่างของพระอริยสาวก ผู้ฟังอยู่ซึ่งธรรมเป็นที่สบาย ย่อมอยู่ในที่ไกล
ถ้าพระอริยสาวกนั้นสามารถเพื่อยังคุณวิเศษให้เกิดในที่นั้นได้ โพชฌงค์ 7
ของพระอริยสาวกนั้น ย่อมถึงความเจริญบริบูรณ์อย่างนี้. ถ้าไม่สามารถ
แต่นั้นท่านไปยังที่พักกลางคืนและที่พักกลางวัน เมื่อยังไม่ละปีตินั้นเสีย ข่ม
นิวรณ์ 5 ได้แล้ว จักยังคุณวิเศษให้เกิดได้. ข้อนั้นท่านกล่าวหมายถึงข้อนี้ว่า
แม้เมื่อไม่สามารถอยู่ในที่นั้นได้ เมื่อยังไม่ละปีตินั้น จนถึงภายใน 7 วัน
ข่มนิวรณ์ได้แล้ว จักยังคุณวิเศษให้เกิดได้ ดังนี้. ความจริง โพชฌงค์ที่เธอ
ได้แล้ว ซึ่งเป็นฝ่ายปีติและปราโมทย์คราวเดียวด้วยการฟังธรรม ย่อมเสื่อมไป
เพราะอาศัยความเป็นผู้ยินดีในการงานเป็นต้น. แต่เมื่อได้อุตุสัปปายะเป็นต้น